Το κάπνισμα, το οποίο πλέον θεωρείται νόσος από την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας, αποτελεί ένα τεράστιο πρόβλημα για την υγεία παγκοσμίως. Πρόκειται για μια πανδημία η οποία ξεκίνησε από τη στιγμή που έγινε βιομηχανική η παραγωγή των τσιγάρων.

Από τους καπνιστές, ποσοστό περίπου 70% έχουν σκεφτεί να διακόψουν το κάπνισμα έστω μία φορά, 35% προσπαθούν να το διακόψουν τουλάχιστον μία φορά το χρόνο, αλλά μόνο 6% από αυτούς καταφέρνουν να διατηρήσουν την αποχή από το κάπνισμα. Υψηλότερα ποσοστά αποχής επιτυγχάνονται όταν οι καπνιστές ζητούν βοήθεια για τη διακοπή του καπνίσματος από τους ειδικούς.
«παρενέργειες» της διακοπής του καπνίσματος
Οι περισσότεροι καπνιστές έχουν εξάρτηση από τη νικοτίνη, η οποία ορίζεται ως το καθημερινό κάπνισμα 10-14 τσιγάρων, για πολλές εβδομάδες, με στοιχεία ανοχής στη νικοτίνη (δηλαδή έλλειψη των αρνητικών δράσεων της νικοτίνης, όπως π.χ. της ναυτίας) και παρουσία συμπτωμάτων στέρησης κάθε φορά που επιχειρείται διακοπή του καπνίσματος (όπως δυσφορία, άγχος, ευερεθιστότητα, ελαττωμένη καρδιακή συχνότητα, αϋπνία, αυξημένη όρεξη και μεγάλη επιθυμία για κάπνισμα).

Εκτός από τη θετική ενέργεια που δίνει η νικοτίνη (δηλαδή την ικανοποίηση που παίρνει κανείς όταν καπνίζει), τα συμπτώματα στέρησης και την έντονη επιθυμία για κάπνισμα, υπάρχουν και δευτερεύουσες δράσεις της νικοτίνης και της χρήσης καπνού, που συμβάλλουν στη συνέχιση του καπνίσματος και στην υποτροπή του καπνίσματος, όπως είναι η αλλαγή στη διάθεση (δηλαδή η ελάττωση των αρνητικών αισθημάτων), η ελάττωση του άγχους, ο έλεγχος του βάρους και η καλύτερη συγκέντρωση.

Πώς μπορεί ο καπνιστής να βοηθηθεί στην προσπάθεια του;
Δύο προσεγγίσεις έχουν ένδειξη ισχυρής αποτελεσματικότητας για τη διακοπή του καπνίσματος: η φαρμακευτική αγωγή και η συμβουλευτική παραίνεση.

Η κάθε μέθοδος είναι αποτελεσματική από μόνη της, αλλά ο συνδυασμός και των δύο επιτυγχάνει τα υψηλότερα ποσοστά αποτελεσματικότητας στη διακοπή του καπνίσματος. Εάν ο καπνιστής θέλει να διακόψει, πρέπει να βοηθηθεί με ένα σχέδιο διακοπής, με το οποίο θα πρέπει να καλύπτονται τα παρακάτω ζητήματα:

• Συγκεκριμένη ημέρα διακοπής, το προτιμότερο σε διάστημα 2 εβδομάδων (προσπάθεια εύρεσης μιας «ειδικής» ημέρας για απόλυτη διακοπή, με συμβολική σημασία).

• Πρακτικές συμβουλές για τη διακοπή (π.χ. τι βοήθησε από το ιστορικό προηγούμενων διακοπών, αλλά και ποιοι παράγοντες συντέλεσαν στην αποτυχία).

• Πιθανά συμπτώματα στέρησης από τη διακοπή της νικοτίνης και ο τρόπος με τον οποίο ο ασθενής θα τα αντιμετωπίσει πρακτικά, ιδιαίτερα κατά τις πρώτες εβδομάδες μετά τη διακοπή.

• Αναζήτηση βοήθειας από την οικογένεια και του φίλους(ιδιαίτερα από τον/την σύντροφο ή σύζυγο).

• Εξατομικευμένο σχέδιο δράσης.
Η πιο γνωστή θεραπεία για το κάπνισμα είναι η υποκατάσταση νικοτίνης.
Η θεραπεία υποκατάστασης της νικοτίνης (Nicotine Replacement Treatment, NRT) είναι μια κλασική προσέγγιση φαρμακευτικής θεραπείας για τη διακοπή του καπνίσματος. Έχει ως στόχο να αντικαταστήσει τη νικοτίνη που προσλαμβάνεται από τα τσιγάρα, ελαττώνοντας έτσι τα συμπτώματα στέρησης που παρουσιάζονται με τη διακοπή του καπνίσματος. Οι θεραπείες NRT είναι γενικά καλά ανεκτές. Οι δόσεις καθορίζονται σύμφωνα με τον αριθμό των τσιγάρων ,που καπνίζονται την ημέρα. Η διάρκεια της χρήσης πρέπει να περιορίζεται στην επιτρεπόμενη για κάθε μορφή NRT.

Μία μορφή της θεραπείας είναι οι τσίκλες νικοτίνης.
Μασώντας την τσίχλα απελευθερώνεται νικοτίνη, η οποία απορροφάται από το βλεννογόνο του στόματος. Μεσολαβούν 3-5 λεπτά πριν αρχίσουν να υποχωρούν τα στερητικά συμπτώματα.

Η οδηγία είναι να μασιέται ένα τεμάχιο κάθε 1 ως 2 ώρες, κατά τη διάρκεια της ημέρας, για 6-8 εβδομάδες, ελαττώνοντας σταδιακά τη δόση σε ένα τεμάχιο κάθε 2 ως 4 ώρες για 7-9 εβδομάδες και στη συνέχεια ένα τεμάχιο κάθε 4-8 ώρες για 10 ως 12 εβδομάδες. Η προτεινόμενη διάρκεια θεραπείας είναι 12 εβδομάδες.

Οι ανεπιθύμητες ενέργειες από την τσίκλα είναι ήπιες, παροδικές ενοχλήσεις, όπως ναυτία, έμετος, δυσπεψία και ερυγές. Το κύριο πλεονέκτημα της τσίκλας είναι η δυνατότητα που δίνεται σε κάθε καπνιστή να ρυθμίσει τη δόση ανάλογα με τις ανάγκες του.

Τα δερματικά αυτοκόλλητα νικοτίνης δρουν απελευθερώνοντας ένα σταθερό ποσό νικοτίνης κατά τη διάρκεια της ημέρας και μπορούν να επικολλώνται στο δέρμα των χεριών και του θώρακα, σε σημεία που δεν φαίνονται, σε καθαρό δέρμα, σε διαφορετικές θέσεις κάθε ημέρα, το πρωί μετά την αφύπνιση και να αφαιρούνται το βράδυ πριν τον ύπνο. Η κύρια ανεπιθύμητη ενέργεια από τη χρήση τους είναι ο ερεθισμός του δέρματος.

Η συνιστώμενη διάρκεια θεραπείας είναι 8-12 εβδομάδες. Το συνιστώμενο δοσολογικό σχήμα είναι 15mg για 4 ή 8 εβδομάδες, 10mg για 2 εβδομάδες και 5mg για 2 εβδομάδες, με δυνατότητα εξατομίκευσης ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες του κάθε καπνιστή.

Η εσπνεύσιμη μορφή νικοτίνης (πίπα νικοτίνης).
Η πίπα νικοτίνης είναι ένας κύλινδρος που μοιάζει με τσιγάρο και απελευθερώνει νικοτίνη σε μεγάλη δόση. Η πίπα νικοτίνης φαίνεται ελκυστική, γιατί χρησιμοποιώντας την, ο καπνιστής μιμείται την κίνηση του καπνίσματος. Ο καπνιστής αντικαθιστά το τσιγάρο με την πίπα νικοτίνης. Κατόπιν, εφόσον έχει αποσυνδεθεί η συνήθεια του καπνίσματος με το τσιγάρο, είναι πιο εύκολο για τον καπνιστή να διακόψει τη χρήση της πίπας. Καλό είναι η πίπα νικοτίνης να χρησιμοποιείται κάθε φορά που αισθάνεται ο καπνιστής την επιθυμία για τσιγάρο.

Ως προς τη δοσολογία, δεν πρέπει να ξεπερνιούνται οι δεκαέξι δόσεις νικοτίνης την ημέρα και οι δώδεκα εβδομάδες χρήσης. Η πίπα απελευθερώνει ισχυρή δόση νικοτίνης, γι' αυτό και πρέπει να λαμβάνεται σύμφωνα με τις οδηγίες του γιατρού ή του φαρμακοποιού. ¦
 

Αλλες θεραπευτικές προσεγγίσεις
Εκτός της NRT, για τη φαρμακευτική υποβοήθηση της διακοπής καπνίσματος χρησιμοποιούνται ακόμη η βαρενικλίνη, αλλά και κάποια αντικαταθλιπτικά και αγχολυτικά.

Η βαρενικλίνη είναι μερικός διεγέρτης, εκλεκτικός για τους α4β2 υποτύπους των νικοτινικών υποδοχέων της ακετυλοχολίνης.

Συνδυάζει δύο πολύ σημαντικές δράσεις:

αφενός διεγείρει τους υποδοχείς αυτούς και αφετέρου ανταγωνίζεται τη δράση της νικοτίνης στους ίδιους υποδοχείς. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να προσφέρει ανακούφιση από το στερητικό φαινόμενο και συγχρόνως να μπλοκάρει τη διαδικασία που ευθύνεται για την απόλαυση που αισθάνεται ο καπνιστής όταν καπνίζει.

Οι πιο συχνές ανεπιθύμητες ενέργειες του φαρμάκου είναι η ναυτία και τα έντονα όνειρα. Η ναυτία είναι ήπιας ή μέτριας βαρύτητας και για αυτό το λόγο συνιστάται η χορήγηση του φαρμάκου με την τροφή και πολύ νερό.

Η δοσολογία ορίζεται ως 0,5mg από του στόματος άπαξ ημερησίως για 3 ημέρες, κατόπιν 0,5mg δις ημερησίως για 4 ημέρες, κατόπιν 1mg δις ημερησίως έως το τέλος της θεραπείας (τυπικά για 12 εβδομάδες).